Als kind al begreep ik helemaal niks van dit begrip. Opgroeiend in een gereformeerd gezin werd vergeving als essentieel onderdeel gezien van ‘een goed mens’ te zijn. Het werd vooral ook als een tamelijk eenvoudige handeling gepresenteerd. Als je boos bent, dan vergeef je de ander. En dat was dat. En dat lukte me dus voor geen meter. Ik kon het honderd keer zeggen, maar ik bleef net zo pissig als daarvoor.

Ik vermoed dat mijn verwarring compleet was, omdat ook de ‘grote mensen’ er vrij beroerd in bleken te zijn. Mijn opa kon de Duitsers bijvoorbeeld ook maar moeilijk vergeven. En afgaande op de verhalen vond ik het ook totale onzin. Waarom zou je dat doen? Waar blijft je gevoel voor rechtvaardigheid als je de spreekwoordelijke ‘andere wang’ zou toekeren. Terugslaan voelde veel beter. Die ervaring werd trouwens ondersteund door de ontlading die ik voelde als ik aan m’n zusjes haar trok als ze mijn favoriete Barbie’s haar had geknipt.

Maar wat brengt dat je op de lange termijn. Zou vergeving zoals het bedoeld is toch niet een betere oplossing zijn? Zou het een brug kunnen slaan tussen mensen in de Corona-realiteit waar we nu in leven? Ook in de letselschade- en in mijn coachpraktijk is dit begrip een regelmatig terugkerend thema. Hoog tijd om me hier eens in te verdiepen.

Wikipedia zegt er om te beginnen het volgende over:

Vergeving is volgens de algemene opvatting het iemand niet meer kwalijk nemen van een ernstige daad. Deze daad overtreft het gewone en is iets waarvoor sorry zeggen niet afdoende is. Vergeven wordt doorgaans gedaan door diegene die geestelijke of materiële schade heeft geleden. Het slachtoffer van die onterechte daad rekent deze daad dan niet meer toe aan de dader en verlangt dan ook geen genoegdoening meer hiervoor. Zowel degene die vergeeft als diegene die vergeving ontvangt ervaren doorgaans een gevoel van bevrijding, omdat de daad en een schuld(-gevoel) door de vergeving minder dominant worden in het leven. Er vindt een afronding of afsluiting plaats.

Bevrijding, Afronding en Afsluiting. Dat is wat vergeving ons blijkbaar kan brengen. Ten opzichte van de terugslaan-optie (die dit ook kan brengen volgens mij) zou ik daar nog Verbinding aan willen toevoegen. Vooral dit laatste beschouw ik als één van de basis-elementen van een gevoel van welbevinden van een mens, wat de exercitie om te vergeven meer de moeite waard maakt dan vergelding.

Maar Hóe.

Hoe kom je op het punt iets iemand niet meer kwalijk te nemen en geen genoegdoening (die nieuwe Barbie) meer te verlangen.

Zoals sommige filosofen aangeven zou ik willen beginnen met vergeving te definiëren als een proces en niet als één handeling en daarnaast vergeving als een actieve handeling te beschouwen. Het gaat niet vanzelf. Het lijkt in die zin op ‘gewoon’ verwerken, maar dan met een extra element: dat wat je is overkomen is, al dan niet opzettelijk, veroorzaakt is door iemand anders.

Dus wat kun je doen. Op basis van mijn ervaring, coachtechnieken en theorie heb ik de volgende 11 stappen, of hulpmiddelen zo je wil, samengesteld. Je kunt de volgorde aanhouden of ze willekeurig door elkaar gebruiken:

Stap 1. Voel

Waar zit het gevoel in je lichaam en wat is het: boosheid, frustratie, machteloosheid, verdriet? Richt er je aandacht op. Onderzoek het gevoel. Doet het pijn, voel je spanning etc. Wordt het erger, minder, anders? Komen er beelden bij je op? Neem alleen waar. Als je gedachten het overnemen, ga terug naar het gevoel. Doe deze oefening elke dag een paar minuten, schrijf je ervaring op en kijk na een maand of er iets is veranderd sinds de eerste keer.

Stap 2: Wat helpt je het negatieve gevoel in je lichaam te verzachten

Vind uit wat voor jou werkt en maak daar een ontdekkingstocht van. Wees creatief. Schreeuwen, smijten met iets, maar ook sporten, dansen of schrijven kunnen effectief zijn. Het maakt hierbij niet uit of het negatieve gevoel 1 seconde of de hele dag weg blijft. Neem waar en schrijf op.

Stap 3: Het is jóuw gevoel

Realiseer je dat, ook al is dat wat je is aangedaan nog zo onrechtvaardig, jij kiest hoe je reageert. Gevoel mag er altijd zijn en ook serieus genomen worden. Maar jij bepaalt welk oordeel je daarop hebt en hoeveel zendtijd het mag krijgen. Het weten dat je zelf de regie kunt nemen geeft houvast. Je bent geen speelbal van wat je is overkomen.

Stap 4: Welke overtuigingen spelen een rol en zijn ze waar

Veel mensen, en vooral vrouwen, hebben bijvoorbeeld de overtuiging omarmd dat boos zijn niet mag of niet hoort. Om nog maar even het gereformeerde gedachtegoed aan te halen. Hoe zit dat bij jou? Belemmeren deze overtuigingen je om de ervaring(en) te doorleven en los te laten?

Andere overtuigingen over wat ‘goed’ en ‘fout’ is kunnen ook behoorlijke stoorzenders zijn. Kijk eens of je deze overtuigingen kunt benoemen en onderzoek ze. Welke alternatieven zijn er.

Deze beperkende overtuigingen worden vooral gevormd door eerdere ervaringen in je leven. Lijkt deze ervaring op een andere? Is je eerder iets dergelijks overkomen? Zie je een patroon? Zijn er dingen die je zelf anders kunt doen, zodat het je niet meer overkomt?

Stap 5: Verdiep je in de ander. Hoe is die ander tot het onrecht gekomen

Dit is misschien wel de moeilijkste van allemaal, want begrip hebben voor je ‘dader’ voelt als de omgekeerde wereld. Hij (of zij) zou zich in jou moeten verdiepen, of zich voorafgaand aan zijn daad hebben moeten realiseren welke schade jou werd aangedaan.

Toch heeft deze oefening zin.

In het boek “De meeste mensen deugen” van Rutger Bregman staat uitgebreid beschreven wat alle mensen in de basis nodig hebben: veiligheid, gezondheid en liefdevolle verbinding met elkaar. Dat wat jou is aangedaan ligt niet in lijn met deze begrippen, dus welke factoren hebben een rol gespeeld in deze keuzes.

Hierbij is het ook nog zinnig om je te realiseren dat wat iemand dóet, niet hetzelfde is als wie iemand ís. Kun je verbinding voelen met de kern van diegene? En met de emotie van het moment waarin de gebeurtenis plaatsvond?

Begrip hebben voor dat wat gebeurd is, is iets anders dan het goedkeuren. Begrip voelen maakt zachter.

Stap 6: Laat je oordeel over het proces los

Omdat omgaan met negatieve gevoelens nu eenmaal geen pretje is, kunnen we de neiging hebben ‘er klaar mee te zijn’ en boos te worden op onszelf, omdat het zo lang duurt. Dit helpt niet. De diepte van de ervaring maakt dat er meer of minder tijd voor nodig is om te vergeven en te helen.

Stap 7: Wat heb je nodig en van wie

Hoe beter je dit voor jezelf in beeld hebt, hoe makkelijker het is om de behoefte concreet te maken / werkelijkheid te laten worden.

Stap 8: Hoe kun je krijgen wat je nodig hebt

Het ligt voor de hand dat je iets (bijvoorbeeld een oprecht gemeend: sorry) van de ‘dader’ wil, maar soms is deze onbereikbaar of onbekend. Overweeg dan toch de mogelijkheid een brief te schrijven. Het ordent je gedachten en zorgt ervoor dat de negativiteit, via je pen of toetsenbord, je lichaam verlaat. Maak hier gebruik van stap 2 als dat zo voelt. Herhaal zo vaak als nodig, maar alleen als je merkt dat het helpt. Je kunt de volgende volgorde aanhouden: Hoe je je voelt, Hoe je over diegene denkt, Wat je nodig hebt om verder te kunnen. Eindig de brief positief. Beschrijf hoe je je voelt als je het achter je hebt gelaten. Besluit daarna wat je met de brief wil doen: verscheuren? verbranden? begraven? Het maakt niet uit hoe, als de brief maar verdwijnt.

Stap 9: Stop je intentie in welke liefdevolle acties je kunt ondernemen

Deze stap kun je op ieder moment in het proces zetten, maar de ervaring leert dat het makkelijker is als je wat verder in het proces bent. Als de meest rauwe randjes eraf zijn.

Hierbij kun je jezelf de volgende vragen stellen:

Heeft deze ervaring je ook iets opgeleverd?

Kun je anderen met jouw ervaring helpen of inspireren? En zo ja, hoe?

Stap 10: Beslis of je gelijk wil hebben of gelukkig wil zijn

Deze stap ligt in het verlengde van stap 3. Houd de regie en je focus op zélf beter worden. Gelijk hebben levert je geen sticker op. Een relevante vraag hier kan zijn: wat wil je bewijzen en aan wie.

Stap 11: Voel de opluchting

Gedurende het proces ervaar je opluchting en kan je een gevoel overvallen van: nú ben ik er. Nu zal het me niet meer beïnvloeden. Sta uitgebreid stil bij dit gevoel en schrijf het op in je vergevings-dagboek. Zo kun je je proces enigszins meetbaar maken en je kunt erop terugvallen op momenten dat het ‘oude gevoel’ je toch weer bij de keel grijpt. Want zoals ik al zei: het is een proces en helaas geen rechte, opgaande lijn.

Ik ga er op deze manier mee aan de slag en nodig je uit hetzelfde te doen. Hoe mooi zou het zijn als het – ook al is het maar een heel klein beetje – bijdraagt aan de door mij – en Miss Congeniality – zo vurig gewenste wereldvrede.